etki ve tepki

Bazen bir olay karşısında olması gereken tepkiden fazlasını gösterdiğimiz de olmuştur. Belki bu durum bazı duygularımızın incinmesinden dolayıdır, kim bilir? Buna belirli düğmelerimize basılması da sebep olmuştur diyebiliriz. Sonuçta herkesin hassas olduğu bir tarafı vardır. Hal böyleyken zayıf taraflarımızı güçlendirme gibi bir seçeneğimiz olduğunu bilmeliyiz. Sadece bilmemiz yetmez, zayıf taraflarımızı güçlendirmek için çaba göstermeliyiz.
Şartlar ne olursa olsun tepkimizi yansıtırken ölçüyü elden kaçırmamalıyız. Yanlış, yersiz veya aşırı bir tepki gösterdiğimizde ve bunu sonradan fark ettiğimizde pişmanlık yaşayabiliriz. Fakat pişmanlık o anı bir daha geri getirmeyecektir. Düşünerek hareket ettiğimizde bu tür pişmanlıkları en aza indirebiliriz. Peki, etkiler ve tepkiler arasındaki bu ince çizgide ne var? İşte, etkiler ve tepkiler arasındaki o ince çizgide tercihlerimiz var. Bizi biz yapan, yaşamımızı değiştiren, insan olma yolunda attığımız her adımdaki tercihlerimiz…

Yukarıdaki kısım, not defterime en ” duygusuz ” olduğum vakit yazdığım eski bir yazı, kendim mi yazdım netten bulupta mı buraya ekledim onu da bilmiyorum ama ajandamı karıştırırken buldum ve etki ve tepki konusunu işlediği için yazıma ekledim; fakat yazımın ana fikriyle uzaktan – yakından alakası yok..

İnsan hakkında araştırma yapanları takip ederken, neden hep ” en basit ” insani özelliğe o kadar önem verip araştırmalar yaptıklarına hep şaşırırdım; neden sonra öğrendim ki insani her özelliğin, duygunun, hareketin kendi içinde anlamlar ifade ettiğini gördüm. Şaşırırdım hep ufacık bir şeyden binlerce makalenin yazılmasına, hatta bazen bu açıklamaların bile yetmemesine…

Daha önce hiç insani vasıflar konusunda yazı yazmadım; nasıl makale yazdıklarını bilmiyorum ama ” insanların tepki vermelerini etkileyen faktörler, tepki vermeye ne ölçüde katkıda bulunurlar ” sorusu beni yaşadığım bir olaydan sonra düşündürdü. Bu konuda daha önce yazı yazıldı bilmiyorum, googlede ki araştırmamda sonuçsuz kaldı; çünkü gereksiz o kadar çok şey çıktı ki  hangisine bakıp da değerlendireceğimi bilemedim…

Tepkiye neden olan etkilerden önce, tepki ve etki nedir? sorusunun cevabını iyi vermek gerekir fakat bu iki kelime de sanki zevkler gibi insandan insana değişebilir cevabı ilk geliyor aklıma… Etki ve tepki mıknatıs gibi birbirlerini çekiyorlar; peki bu iki uç arasında ne var? Tepki olması için bir etki ye gerek duyuluyor… Sanki sebeb sonuç ilişkisi gibi değil mi?. Etki, sebeb; tepki ise sonuç…

Bunları açıkladıktan sonra şunu belirtmekte fayda var; bazı insanlar için oluşan her hangi bir durum sonuçta tepki doğuruyorsa, bir etkidir diyebiliriz bu durum için fakat bazıları görmezden gelebilir. Yani insani özellikler için ” kesin ” bir tanımlama yapmak zor; a kişisi için farklı b kişisi için farklı…

Zevkler ve renkler kişiden kişiye göre değişir derler ya; tepkiler bu konuda daha kötü… kişiden kişiye değiştiği gibi, mekana ve yere göre de değişir: tabii burada bir başka kıstas karışıyor olaya…

Fakat benim asıl cevap aradığım konu – ki sanırım bu durum da insandan insana değişecektir – etki sonucunda doğan tepkinin ne ile beslendiğidir. Yani mesela buna cinselliği örnek vermek gerekirse; her hangi bir video da yer alan ufak bir cinsel sahneyi görüpte ” bu ne biçim video, ahlaksız video ” diye mimlerken, en ufak bariz bir küfürde normalmiş gibi karşılaşırsak tepkinin de etkiye göre değiştiğini söylemek gayet normal olacaktır; fakat niye: çünkü iki olayda da etki aynı şey – konu farklı olsa da… ” Ahlah ” kelimesini bir anlamda kendi içinde konulara bölmüş oluyoruz; fakat asıl olan konu ” ya ahlaksızdır ya da ahlaklıdır ” cevabı değilmidir?.

Ya da şu vardır; bir konu vardır ve konunun içeriğinde bir çok kişi için sonuçlar doğurabilecek etkiler vardır: komik olması – ki sonuç olarak güldürür insanı, kültürel bilgiler içermesi, cinsel olması – kimini iyi etkiler, kimi de ahlaksız bulur konuyu… İşte neden bir çok etken var iken tek bir etken diğerlerini yerle bir edip sonucu kestirme yoldan belirler???..

Bunun kestirme cevabı sanırım: duygular!!!. çünkü , komik hissettiğiniz bir anda bir olay pek ilginizi çekemez ama çok sinirli olduğunuz bir vakit her hangi bir şey bile sizin tepki vermenize sebeb olabilir. Duygusal yoğunluğu fazla olan kişilerin tepkileri ani ve çokça olurken, duygusal tepki vermeyen [ ya da çok az duygu yüklü olanlar ] kişiler görmezden gelebilirler. Bunları bir çok insan yaşamıştır; her insan kendi muhasebesini bu konuda yapabilir. Ama bu etki + tepki konusunu sadece duygular ile açıklamak bana göre yetersizdir.

Bu yazıyı yazmama neden olan olay da; aslında çoğu zaman görmezden gelip geçiştireceğim bir durum değildi: yani duygularım değil, prensiplerim sonucunda yaşanan olaya tepki verdim ve bu yazıyı yazıyorum. 3 sayfadan fazla yazı yazmıştım fakat özeti bu kadar oldu diyebilirim ve sonuç olarak: tam olarak açıklayamadığımız, psikolojik – duygusal – zamansal bir konu olan etki – tepki meselesi; insanın içindekini dışa vurması demek bir anlamda….

Son olarak; insanlar bir şeyi yapacakken iki kere düşünmeli… Duygusallığınıza, durumunuza göre değil bütün bu olasılıkların akıl süzgecinden geçip tek bir sonuçla, pişman olmayacağı bir sonuçla birleşmesi için çabalamak gerek…

Okuyan herkese teşekkürler; uzun bir yazı oldu…